โรคพิษสุนัขบ้าในสัตว์เลี้ยง

โรคพิษสุนัขบ้า หรือที่เรานิยมเรียกกันว่า เรียก "โรคกลัวน้ำ" (Hydrophobia) เป็นโรคติดเชื้อของระบบประสาทส่วนกลางที่มีอันตรายร้ายแรงถึงชีวิต พบได้ในสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมทุกชนิดไม่ว่าจะเป็น สุนัข แมว โค ม้า ค้างคาว รวมถึงคนด้วยค่ะ ซึ่งประเทศไทยปัจจุบันยังพบการติดเชื้อในสุนัขแมวและมนุษย์ได้เกือบทุกปี โรคพิษสุนัขบ้าจึงเป็นหนึ่งในโรค “สัตว์สู่คน” ที่มีความสำคัญมากๆและไม่ควรมองข้าม

โรคนี้เกิดจากเรบี่ส์ไวรัส (Rabies virus) โดยจะอยู่ในน้ำลายของสัตว์ป่วย และติดต่อได้โดยตรงจากการถูกสัตว์ตัวนั้นกัด เชื้อพิษสุนัขบ้าที่อยู่ในน้ำลายจะเข้าสู่บาดแผลและผ่านเข้าสู่เส้นประสาทส่วนปลาย ไขสันหลัง และเข้าสู่สมอง ซึ่งทำให้อาการหลักๆของโรคพิษสุนัขบ้านั้น แสดงอาการทางระบบประสาทค่ะ

อาการของโรค

สัตว์ป่วยที่ไดรับเชื้อจะแสดงอาการภายใน 14-90 วัน โดยเฉลี่ยประมาณ 21 วัน โดยมีอาการแตกต่างกัน แบ่งเป็น 2 แบบ....

1.แบบดุร้าย : สัตว์ป่วยจะมีอาการหงุดหงิด ตื่นเต้น วิ่งพล่าน ไล่กัดคนและสัตว์ตัวอื่น บางครั้งจะแสดงอาการกลืนลำบาก น้ำลายไหลตลอดเวลา...เป็นที่มาของคำว่าโรคกลัวน้ำ

2.แบบเซื่องซึม : อาการแบบนี้จะสังเกตได้ยากกว่าแบบดุร้ายค่ะ เพราะสัตว์ป่วยจะมีอาการซึมๆเหมือนอาการป่วยจากโรคอื่นอื่น ๆ

อาการทั้ง 2 แบบนั้น เมื่อเมื่อโรคดำเนินต่อไป สัตว์ป่วยจะแสดงเริ่มมีอาการอัมพาต ล้มลงนอน ชัก และเสียชีวิตในที่สุด

การป้องกันและรักษา

            การรักษาโรพิษสุนัขบ้านั้น ยากมากๆ เนื่องจากเชื้อมีระยะฟักตัวนาน บางทีไม่แสดงอาการเป็นเดือน จนเมื่อเมื่อเริ่มแสดงอาการออกมาแล้วโอกาสหายก็น้อยมากๆแล้ว สุดท้ายมักจะจบลงด้วยการการุณยฆาตรค่ะ ดังนั้นสิ่งที่ดีที่สุดสำหรับคนรักสัตว์ทุกท่าน ก็คือ “การป้องกัน”

            ในประเทศไทย ซึ่งเป็นประเทศในพื้นที่เสี่ยง สัตว์เลี้ยงทุกตัว ควรได้รับการฉีดวัคซีนพิษสุนัขบ้าทุกปี (บางประเทศที่ปลอดโรคนี้ อาจฉีดเพียงเข็มเดียวและไม่จำเป็นต้องกระตุ้นทุกปี...แต่เมืองไทยไม่ใช่นะคะ...ย้ำว่าควรฉีดทุกปี ) และถึงแม้จะเคยได้รับการฉีดวัคซีนแล้ว ก็ใช่ว่าสัตว์เลี้ยงจะไม่มีโอกาสเป็นโรคนี้เลย ดังนั้นสิ่งสำคัญอีกอย่างหนึ่งก็คือ ไม่สัมผัส จับหรือให้อาหาร สัตว์ต้องสงสัย หลีกเลี่ยงการเข้าใกล้สัตว์ที่มีพฤติกรรมผิดปกติ โดยเฉพาะอย่างยิ่งสัตว์ป่า เพื่อลดความเสี่ยงในการได้รับเชื้อค่ะ

หากโดนสัตว์ป่วยที่ต้องสังสัยกัดหรือข่วนจะทำอย่างไร

           หากถูกสัตว์ที่สงสัยว่าเป็นโรคพิษสุนัขบ้ากัดหรือเลียบาดแผล ไม่ว่าจะเป็นทั้งคน หรือ สัตว์เลี้ยง ต้องรีบล้างแผลด้วยน้ำและสบู่ หรือยาฆ่าเชื้อ เช่น ยาเบตาดีน หรือแอลกอฮอล์ 70% โดยเร็วที่สุด ก่อนจะเดินทางไปโรงพยาบาล หากคนโดนกัดก็ต้องรีบไปพบแพทย์ ส่วนสัตว์เลี้ยงโดนกัดก็ต้องรีบพาไปพบสัตวแพทย์ค่ะ

เกร็ดเล็กเกร็ดน้อยจากองค์การอนามัยโลก

 โรคพิษสุนัขบ้า เป็นโรคที่เกิดจากไวรัสที่สามารถป้องกันได้ด้วยวัคซีน

  40% ของผู้ที่ถูกสัตว์ที่ติดเชื้อพิษสุนัขบ้ากัด เป็นเด็กอายุต่ำกว่า 15 ปี

 คนติดเชื้อพิษสุนัขบ้าจาก “สุนัข” มากกว่าสัตว์ทุกชนิด คิดเป็นราว 99%

 โรคพิษสุนัขบ้า ทำให้มีผู้เสียชีวิตหลายหมื่นคนต่อปี โดยเฉพาะในเอเชียและแอฟริกา

 การล้างแผลด้วยน้ำ สบู่ และยาฆ่าเชื้อ หลังจากสัมผัสสัตว์ต้องสงสัย สามารถช่วยลดความเสี่ยงติดเชื้อได้อย่างมาก


 ..........................................................................................

บทความโดย....สพ.ญ. พรปวีณ์ ธนรัตน์สุทธิกุล

 

ขอบคุณข้อมูลจาก: สภากาชาดไทย, สถาบันสุขภาพสัตว์แห่งชาติ, กองสัตวแพทย์สาธารณสุข สำนักอนามัย และ บีบีซี นิวส์

Photo credit: North hill animal hospital. Palos animal hospital